Spoiler alert: nie.
Jak często mamy zakodowane w głowie, że w Imperium Rzymskim wszyscy siedzieli w “swoim” regionie a emigracja była głównie przymusowa - poprzez niewolnictwo? Jak często wydaje nam się, że w Italii żyli tylko Rzymianie + niewolnicy z podbitych prowincji, w Galii - Galowie i Rzymianie - a w Brytanii - Rzymianie i Brytowie (przed nadejściem Anglosasów)? Jak często wydaje nam się, że w rzeczonych prowincjach, takich jak Galia czy Brytania, wpływy mieli tylko Rzymianie, a cała reszta mogła tylko pomarzyć o osiągnięciu wyższego statusu społecznego? Jak często nam się wydaje, że tożsamości się nie przenikały, a osoby zromanizowane musiały całkowicie wyrzec się swojej kultury? No właśnie. A to dopiero wierzchołek góry lodowej. Bo do tego przekonania dochodzą jeszcze urocze neokolonialne stereotypy w rodzaju “w starożytności pewnie byli jacyś tam czarnoskórzy ale TYLKO jako niewolnicy”.
Kocham to, drogie kurczaki. Kocham to przekładanie dziewiętnastowiecznego nacjonalizmu i nowożytnego kolonializmu na starożytne realia.
Dlatego dziś będzie o trzech osobach, które zupełnie przeczą tym stereotypowym założeniem. Albo o czterech. Skoro już jesteśmy przy tym, kto mógł, a kto nie mógł dzierżyć władzy w rzymskiej Brytanii, to należy wspomnieć o Quintusie Lollicusie Urbicusie, namiestniku Brytanii w latach 139 - 142 n.e. Urodził się w dzisiejszej Algierii i tam został pochowany. Z pochodzenia był Berberem, synem właściciela ziemskiego. Urodził się zatem w zamożnej rodzinie, ale nie był rodowitym Rzymianinem. Dlaczego jest to ważne? Ponieważ osoba z prowincji, nie z metropolii, otrzymała władzę w innej prowincji. *już sobie wyobraża taką sytuację w Imperium Brytyjskim* Tja...
Barates
Syryjczyk pochodzący z Palmyry, żył jednak w Anglii południowo-wschodniej, w II wieku n.e. Najprawdopodobniej był żołnierzem albo kupcem mającym interesy z armią. Jego żona, Regina, była Brytką z jednego z lokalnych plemion, niewolnicą którą Barates wyzwolił i poślubił. Skąd to wszystko wiemy? Z nagrobku, który Barates ufundował dla Reginy.
Jak widać, napisy na nagrobku są nie tylko po łacinie, ale i po aramejsku, w języku, którego najczęściej używano w ojczyźnie Baratesa. A co głosi łaciński napis?
D(is) M(anibus) Regina liberta et coniuge
Barates Palmyrenus natione
Catuallauna an(norum) XXX
Można wywnioskować z niego, że Regina była wyzwoloną niewolnicą i współmałżonką Baratesa, która zmarła w wieku trzydziestu lat (XXX). “Natione Catuallauna” wskazuje natomiast na jej lokalne pochodzenie a “Palmyrenus” - na pochodzenie Baratesa. Jak widać zatem, celtyckie czy syryjskie korzenie nie były czymś, co trzeba było ukrywać na ziemiach Imperium.
Etiop na Wale Hadriana
To teraz dochodzimy do kwestii kto mógł służyć w rzymskiej armii i jak w czasach antycznych nazywano czarnoskórych. Bo jeśli nie nazywano ich po narodowości - np. Nubijczykami - to nazywano ich Etiopami, mianem, które pojawia się już w “Iliadzie”.
Otóż cesarz Septymiusz Sewer (zm. 211 n.e.) sam zresztą Punijczyk ożeniony z Syryjką, spotkał żołnierza etiopskiego pochodzenia podczas swojego pobytu w Brytanii. Tak opisuje to “Historia Augusta” :
Post murum apud vallum visum in Brittannia cum ad proximam mansionem rediret non solum victor sed etiam in aeternum pace fundata volvens animo, quid ominis sibi occurreret, Aethiops quidam e numero militari, clarae inter scurras famae et celebratorum semper iocorum, cum corona e cupressu facta idem occurit. 5 Quem cum ille iratus removeri ab oculis praecepisset et coloris eius tactus omine et coronae, dixisse ille dicitur ioci causa : "Totum fuisti isti, totum vicisti, iam deus esto victor."
O co chodzi? Na Wale Hadriana (“murum”) przywitał cesarza żołnierz znany jako żartowniś (“clarae inter scurras famae et celebratorum semper iocorum”), z wieńcem na głowie. Cysorzowi bynajmniej się to nie spodobało. Czy w tym nie-spodobaniu było jakieś drugie dno to już temat na inny wpis, na razie chciałabym zwrócić uwagę na co innego. Na słowo “Aethiops”.
Chociaż “Historia Augusta” uważana jest za zbiór nie zawsze wiarygodnych anegdot, to trudno mi nie odnieść wrażenia, że bardziej nieprawdopodobnym elementem jest tutaj sam incydent niż pochodzenie żołnierza. Dlaczego? Bo co jak co, ale na to, że w Brytanii stacjonowały legiony z różnych części Imperium są dowody. Poza tym, gdyby żołnierz etiopskiego pochodzenia był jakimś absolutnym wyjątkiem, nie opisywano by go w sposób, który sugeruje, że w swoim oddziale był dobrze znany, i to nie ze względu na kolor skóry, tylko ze względu na skłonności do dowcipów.
*nie może się powstrzymać* To teraz już wiecie, kim był lub mógł być ten gościu z filmiku BBC który tak zbulwersował brytyjskie internety w 2017. No bo jak to jakiś czarny żołnierz na Wale Hadriana i jeszcze OŚMIELA się być dzieciaty i zamożny?! Przeca w Jimperium Żymskim tylko oliwkowi Rzymianie jakoś wiązali koniec z końcem a cała reszta zasuwała jako niewolnicy.
Ivory Bangle Lady
Żyła w mieście Eboracum (dzisiejszy York) w czwartym wieku. Zmarła młodo a analiza jej szczątków sugeruje, że dzieciństwo spędziła w cieplejszym klimacie i pochodziła z Afryki Północnej. Najprawdopodobniej była chrześcijanką, na co wskazuje inskrypcja na znalezionym przy niej wisiorku. Była zamożna, co sugerują kosztowności znalezione w jej grobie, takie jak to:
Wiem, że teraz spytacie...
Skoro zarówno ze źródeł pisanych jak i archeologicznych wynika, że w Brytanii żyły też osoby pochodzące z Afryki i Bliskiego Wschodu, to dlaczego nie widać tego po badaniach genetycznych? No to odpowiem: obecność Wikingów i inwazja Normanów też praktycznie nie pozostawiła w Anglii genetycznego śladu.
A jeśli uznacie, że obecność “Etiopów” powinna być jakoś widoczna po “rdzennych” mieszkańcach Anglii, to pozwólcie, że tak was z tym tutaj zostawię:
Rozumiecie już, o co chodzi? Zwłaszcza przy założeniu, że osoby które dzisiaj uznałybyśmy za niebiałe wżeniały się w lokalną populację.
Źródło obrazów: Wikipedia
Źródła: “Historia Augusta”
https://www.ourmigrationstory.org.uk/oms/roman-britain-the-ivory-bangle-lady
https://www.thealeppoproject.com/a-celtic-queen-and-her-syrian-husband/
https://www.aramcoworld.com/Articles/July-2017/Hadrian-s-Syrians-1
https://talesoftimesforgotten.com/2020/09/30/were-the-ancient-greeks-and-romans-white/
Co to za filmik BBC?
OdpowiedzUsuńNo w sumie logiczne, że się stale ludzie przemieszczali. Jakbyśmy tkwili tylko w miejscu, z którego pochodzimy (i nasi przodkowie), to nadal kręcilibyśmy się w okolicach Wielkich Rowów Afrykańskich.
To był filmik edukacyjny BBC o żołnierzu i jego rodzinie. Profesorka Mary Beard stwierdziła, że nie jest on wcale od czapy (chociażby ze względu na Historia Augusta) i spadło na nią dużo hejtu.
Usuń